Conjunctions II
🔗 Copulative Conjunctions
ni... ni – neither... nor, either ... or
Sin ni kilmədeñ, ni yazmadıñ, ni xəbər itmədeñ. – You neither came, nor did you write, nor did you send news.
şulay uq – also, as well as:
Elek Bolğarlar […] Azov buyında, şulay uq İdel həm Don yılğalarınıñ tübənge ağımnarı arasındağı cirlərdə yəşəgənnər. ("Tatarstan ASSR tarixı, IX-XIII ğasırlarda İdel buyındağı Bolğar dəwləte")
Earlier the Bolghars lived [...] along (the Sea of) Azov as well as on the territories between the Lower Volga and the Lower Don.
🔗 Adversative Conjunctions
tik – only, but
Yıllar ütə tordı, tik yeget küñelendəge sorawlar cawap tapmadılar. (Ayaz Ğiləcev, "Berəw")
The years passed, but the questions in the young man's heart found no answer.
fəqət – only, but
Alarnıñ kübrəge həlәk buldılar, fəqət berniçəse genə köymələrenə kerep ölgerep [...] üz iptəşləre yanına sızdılar. (Fatix Əmirxan, "Balalar atawı")
Most of them perished, and only a few managed to get into their boats [...] and escape to their companions.
barı (tik) – only, just
Küpmeder waqıt uzdı. Balalar inde yılamıylar, barı ara-tirə üksep-üksep kenə quyalar ide. (Afzal Şamov, "Yaznı kötkəndə")
Some time passed. The children were not crying anymore, only sobbing now and then convulsively.
şulay da – nevertheless, still
Az sibələde, şulay da yaxşı buldı, ... (Ğalimcan İbrahimov, "Təbiğət balaları")
It drizzled a little, nevertheless it was good, …
bəlki – maybe
Bəyrəm sağınunı basmıy, bəlki köçəytə genə. (Mirğaziyan Yunıs, "Bəyrəm")
The feast does not alleviate the missing but only makes it stronger.
xəlbuki – however
[...] Bədiğə xanımda uqımağan ber keşene oçrattım dip toradır idem, xəlbuki ul keşe də anıñ şəkerte bulıp çıqtı. (Şərif Kamal, "Nıqlı adımnar")
I thought that I had met a person [...] who did not study with Mrs Bədiğə, however, that person too turned out to have been her student.
🔗 Disjunctive Conjunctions
yəki... yəki / yə... yə – either... or
Yəki xəzer, yəki ber waqıtta da!
It’s either now or never!
əllə... əllə – either... or
Tərəzə pıyalaları yüweş, əllə qar, əllə yañğır yawa. (Ğabdraxman Əpsələmov, "Aq çəçəklər")
The window panes are wet, it must be either snowing or raining.
ber... ber... / əle... əle... – first... then...
Kük yözennən, aynı ber qaplap, ber açıp, bolıtlar yözə. (Zöfər Fətxetdinov, "Açılğan serlər")
Clouds are drifting over the sky, first covering, then revealing the moon.
🔗 Subordinating Conjunctions
hərxəldə – anyway, in any case
Ayı-yılı xəterdə qalmağan, hərxəldə suğıştan soñğı awır zamanda. (Məxmüt Xəsənov, "Yazğı acağan")
The month and year I do not remember; anyway, it was during the difficult post-war time.
bigrək tə – particularly
Yaznıñ salqınçaraq, xuş isle tönnəre, bigrək tə, ul tönnərneñ şundıy xuş isle buluçılığı Xəyətneñ yörəgendə üzenə belemsez ber toyğı uyata ide. (Fatix Əmirxan, "Xəyət")
The somewhat chilly, fragrant spring nights, particularly those nights being so fragrant aroused in Xəyət's heart a feeling unknown to her.
şunlıqtan / şuña kürә / şul səbəple / şul səbəptən – therefore, for that reason
Bez ul könne qırda eşli idek, şunlıqtan min Ğabdullanı ozata da almıy qaldım. (Zəkiyə Rəsuleva, "Tuqay ezlərennən")
That day, we were working in the field, so I could not even see Ğabdulla off.
ki – that
• Clauses of result; the main clause often contains such adverbs as şulqədər, şulxətle, etc.:
Ul şulxətle susağan ki, aña ber köl suwı da az bulır tösle ide. (Dawıt Yultıy, "Timerkəy fəlsəfəse")
He was so thirsty that even a lake full of water seemed likely too little for him.
• Clauses corresponding to English noun clauses used as the direct object of a transitive verb:
Əgər də inde qarar çığaru bezneñ ixtiyarda bulsa, ışanam ki, bez alarnı ayırır idek. (Əmirxan Yeniki, “Yəşlek xatası”)
Now, if making a (court) decision were left to our discretion, I believe that we would grant them a divorce.
• Clauses corresponding to English noun clauses used as subject:
Bilgele ki, awıl xucalığında maşinalaştıru zur əhəmiyətkə iyə. (M.Z. Zəkiev, "Xəzerge tatar ədəbi tele")
It is well known that mechanization in agriculture is of great importance.
güyə – as if, like
Su öste közge kebek şop-şoma, tıp-tınıç, güyə ul yuwaş, kündəm. (Ğabdraxman Əpsələmov, "Aq çəçəklər")
The water surface is completely smooth like a mirror, completely calm as though it were gentle and obedient.
əyterseñ lә – as if, as though
Bu çoqırlar üzləre zur ğına, əyterseñ lə, monda qayçandır küllər bulğan da, xəzer alarnıñ suwı kipkən, əyterseñ lə, ul waqıtlarğa inde çiksez küp yıllar uzğan... (Atilla Rasix, "Urlanğan xəzinə")
These ravines themselves are rather large, as though at some point there were lakes here, and now their water has dried up, as though since those times many years have passed.
gərçə – although
Gərçə anda tumasam da, min beraz torğan idem. (Ğabdulla Tuqay, “Şürəle”)
Although I was not born there, I lived there for a little while.